Benzokaina

Benzokaina (anestezyna) związek organiczny o wzorze chemicznym C₉H₁₁NO₂ stosowany jako miejscowy środek znieczulający. Benzokaina występuje w kremach na oparzenia i hemoroidy, czopkach, środkach do leczenia chorób jamy ustnej i dziąseł, aerozolach i tabletkach na ból gardła, lekach ściągających, a także w środkach hamujących apetyt.

Występowanie benzokainy (anestezyny) w lekach

Następujące leki dostępne w Polsce zawierają benzokainę (anestezynę):

• aerozole: Septolete Plus aerozol™
• tabletki do ssania: Dolo-Angin™, Septolete Plus™
• płyny i żele stomatologiczne: Dentosept A™, Orajel Maximum Strenght™, Orajel Mouth Sore Medicine Gel™, Orajel Regular Strenght Gel™
• maści przeciwbólowe i zmniejszające obrzęk: Icy Rub Gel™, Savarix™
• maści na skórę: Variderm™
• pudry płynne: Dermopur™, Puder płynny z anestezyną™, Pudroderm™, Pudrospan™
• maści doodbytnicze: Rectosec™
• czopki doodbytnicze: Sapoven AT™

Częstość uczulenia na benzokainę (anestezynę)

1,0-1,3% chorych zakwalifikowanych do testów płatkowych.

Synonimy oraz nazwy w innych językach

Benzokaina; Anestezyna; Benzocaine; Benzocainum; Benzocaini; Anestezyna; Anaesthesinum; Anaesthesini; Ethyl 4-aminobenzoate; 4-Aminobenzoate; 4-Amonibenzosäureethylester; Benzoic acid, 4-amino-, ethyl ester; Benzokain; Ethyl 4-Aminobenzoate; Septolete Plus; Dolo-Angin; Dentosept; Orajel; Icy Rub Gel; Savarix; Variderm; Dermopur; Pudroderm; Rectosec; Sapoven AT; EC# 202-303-5; CAS# 94-09-7.

Substancje testowe

• Benzokaina 5% waz. (Chemotechnique Diagnostics, nr kat. B-004)
• Mieszanka kain III 10% waz. (Chemotechnique Diagnostics, nr kat. Mx-19)
• Mieszanka kain V 10% waz. (Chemotechnique Diagnostics, nr kat. Mx-31)

Substancje testowe apteczne

• Benzokaina 5% waz. (wzór recepty aptecznej poniżej)
• Mieszanka kain PolKa3 (polska mieszanka kain)

Rp.
Benzocaini 0,4
Vaselini albi ad 8,0
M.f.ung.
D.S. Ung. Benzocaini 5%. Ad manus medici;
Wydać w pojemniku miksera recepturowego)^[1]

Reakcje krzyżowe i współuczulenia

Benzokaina jest estrem kwasu p-aminobenzoesowego (PABA) i ulega w organizmie rozpadowi z uwolnieniem PABA. Przypuszcza się, że część reakcji alergicznych na benzokainę jest w istocie reakcją na PABA. Dlatego pacjenci uczuleni na benzokainę powinni zostać poddani testom płatkowym z kwasem p-aminobenzoesowym (PABA), a także z innymi lekami znieczulenia miejscowego, które w organizmie rozkładają się do PABA:

• Kwas p-aminobenzoesowy (PABA)
• Prokaina
• Tetrakaina (ametokaina)
• Amylokaina

Ze względu na podobieństwo strukturalne, u osób uczulonych na benzokainę może ponadto współwystępować alergia krzyżowa na inne związki zawierające pierścień benzenowy, których najbardziej znanym przykładem jest parafenylenodiamina. Dlatego w przypadku stwierdzonej alergii na benzokainę należy wykonać testy płatkowe z serią "Reakcje krzyżowe parafenylenodiaminy" w celu wykluczenia alergii na inne związki z tej grupy. Reakcja krzyżowa to reakcja alergiczna na substancje o budowie chemicznej zbliżonej do substancji pierwotnie uczulającej. Współuczulenie to potwierdzone epidemiologiczne częstsze jednoczesne występowanie alergii na określone substancje mimo braku dostrzegalnych podobieństw w ich strukturze chemicznej. Reakcje krzyżowe i współuczulenia nie występują u każdego uczulonego, jednak takie ryzyko zawsze należy brać pod uwagę.

Literatura

1. Śpiewak R, Maciejewska A, Niwiński K: Receptura brakujących haptenów diagnostycznych z Polskiej Serii Podstawowej do wykrywania alergii kontaktowej na leki. Alergologia Polska - Polish Journal of Allergology 2024; 11, 3: 224-231; doi: https://doi.org/10.5114/pja.2024.142692

Autor opisu: Profesor dr hab. med. Radosław Śpiewak, specjalista dermatolog i alergolog

Śledź nas na Facebooku:

Jak do nas dojechać:

Uwaga! Ten serwis nie zastępuje porady lekarskiej, korzystasz z niego wyłącznie na własną odpowiedzialność. Autor dołożył wszelkich starań, aby informacje zawarte na tej stronie były rzetelne i aktualne, jednak wyklucza odpowiedzialność za ewentualne szkody wynikające z ewentualnych błędów. Każda istotna informacja powinna być weryfikowana w innych niezależnych źródłach fachowych.
Wszelkie prawa zastrzeżone. Autor niniejszego dzieła udziela osobom fizycznym zgody na nieodpłatne korzystanie z niego wyłącznie w celach niekomercyjnych. Wszelkie inne zastosowania wymagają pisemnej zgody autora. Kopiowanie zabronione!
© Radosław Śpiewak All rights reserved. Document created: 30 July 2006, updated: 3 April 2025.